The way of the sea (A portrait of Aris M. as an old man)

Η Πεζογραφία ως Ελλάδα

Από τα μέσα του 19ου αιώνα έως και τις αρχές της δεκαετίας του 1980 η νεοελληνική πεζογραφία[i] προσδιορίζεται από την ανάγκη είτε να αποδείξει, είτε να επιδείξει, είτε να διαφυλάξει την ελληνικότητά της.

Oι περιπετειώδεις ιστορικές τύχες της χώρας για την εθνική της ολοκλήρωση μετά την τουρκική κατάκτηση· το «τραύμα» Φαλμεράιερ· η Mεγάλη Iδέα· οι κατά καιρούς άγριοι εθνικοί διχασμοί και η συνακόλουθη πολιτική αστάθεια· οι πόλεμοι (το «μαύρο» ᾽97, οι βαλκανικοί, οι παγκόσμιοι, η μικρασιατική εκστρατεία, ο δεινός Eμφύλιος)· η μικρασιατική καταστροφή· η ελληνική διασπορά· η μετανάστευση· η αποικιακού τύπου, μετά την απελευθέρωση του '44, καθολική οικονομική, πολιτική και πολιτισμική εξάρτηση της χώρας από τη Bρεττανία στην αρχή, από τις Hνωμένες Πολιτείες στη συνέχεια· το τερατώδες πελατειακό κράτος, η αδιάλειπτη κρατική βία και καταστολή σε συνδυασμό με μια εθνικιστική κρατική παιδεία και κουλτούρα, ο κρατισμός σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας ζωής σε συνδυασμό με τους σαθρούς θεσμούς – αυτοί υπήρξαν οι πιο γνωστοί παράγοντες που συνέτειναν ώστε να εδραιωθεί στο συλλογικό ασυνείδητο η ιδεοληψία μιας πολλαπλώς τραυματισμένης χώρας, μιας Eλλάδας δίχως βεβαιωμένη πατρίδα.

Παρακολουθώντας κανείς υπό αυτό το ιστορικό πρίσμα την πεζογραφική παραγωγή αυτού του ενάμιση αιώνα, έχει την αίσθηση ότι οι Έλληνες συγγραφείς βίωσαν στην πλειονότητά τους το άγχος του άπατρη του επήλυδα ή του αυτοεξόριστου (σε αρκετές περιπτώσεις αυτό δεν υπήρξε φαντασιακό σύμπτωμα αλλά η δεινή πραγματικότητα) που αναζητά (ή επιστρέφει) στη χαμένη πατρίδα.[ii]

A borderless or an extreme Europe?

A possible platform for the debate concerning “Minor” languages and Major Literatures in Europe. (Written on June 2003, still valid in 2012).

Part I

A short reminder of diversity

«Language is of all social institutions, the least amenable to initiative. It blends with the life of a society, and the latter, inert by nature, is a prime conservative force.»

Ferdinand de Saussure, Course in General Linguistics, 1916.

«An emancipated society, would not be a unitary state, but the realization of universality in the reconciliation of differences. Politics that are still seriously concerned with such a society ought not, therefore, propound the abstract equality of men even as an idea. Instead, they should point to the bad equality today, the identity of those with interests in films and in weapons, and conceive the better state as one in which people could be different without fear.»

Theodor Adorno, Minima Moralia, No 66: «Mélange», 1945. 

«The majority of novels produced today consist of novels that are outside the history of the novel: confessions in the guise of a novel, journalism in the guise of a novel, settling of scores in the guise of a novel, autobiography in the guise of a novel, indiscretion in the guise of a novel, accusations in the guise of a novel, political lessons in the guise of a novel, the dying gasps of a husband in the guise of a novel, the dying gasps of a father in the guise of a novel, the dying gasps of a mother in the guise of a novel, defloration in the guise of a novel, childbirth in the guise of a novel, novels ad infinitum, world without end, which say nothing new, have no aesthetic ambitions, bring about no change either in the way we understand human beings or in the form of the novel; they all resemble each other, we consume them wonderfully well in the morning and throw them away wonderfully well in the evening.»

Milan Kundera: The Betrayed Testaments, 1993.